Fazla Mesai Ücret ve Genel Tatil Ücret Alacağı ve Hesaplama Şekli

Fazla Mesai Ücret ve Genel Tatil Ücret Alacağı ve Hesaplama Şekli

İş hayatında fazla mesai ve genel tatil ücret alacağı işçi-işveren arasındaki en önemli anlaşmazlıklardan birisidir. İşten ayrılan veya çıkarılan işçilerin geriye dönük 5 yıla ilişkin fazla mesai ve genel tatil ücret ücretlerini istemelerine ilişkin davalarda bu konu en çok karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle fazla mesai ve genel tatil ücret alacağı konusunu ayrıntılı olarak ele almak istedim.

İş Kanunun`da yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırk beş saati aşan çalışmalar ile haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırk beş saatin altında belirlendiği durumlarda (part time çalışmalarda) belirlenen süreyi aşan çalışmalar fazla mesai olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca İş Kanununun 69. Maddesine göre haftalık 45 saatlik yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa bile günde 7,5 saati aşan gece çalışmaları için fazla mesai ödenmelidir. Gece saatleri, akşam saat 20:00 ile sabah saat 06:00 arasındadır. Dini (Kurban ve Ramazan Bayramları), Resmi (1 Ocak, 23 Nisan, 1 Mayıs, 19 Mayıs, 30 Ağostus) Ulusal Bayram (29 Ekim) günleri genel tatil günleri olarak belirlenmiştir.

Fazla mesainin ve genel tatil günlerinin ispatı konusunda iş yeri kayıtları, özellikle iş yerine giriş-çıkışları gösteren belgeler, fazla mesai yapıldığına ilişkin iş yeri iç yazışmaları, puantaj kayıtları delil niteliğindedir. Ancak, belge bulunmaması halinde mahkemeler tanık beyanlarıyla da karar vermektedirler. Zira fazla mesai yaptığını ve genel tatil günlerinde çalıştığını iddia eden işçi bunu ispat etmek zorundadır. Bordrolarda fazla mesai ve genel tatil günleri bölümünün boş olması ya da bordronun imza taşımaması halinde işçi fazla mesai ve genel tatil çalışması yaptığını her türlü delil ile kanıtlayabilir. İmzalı ücret bordrolarında fazla mesai ve genel tatil ücretinin ödendiği anlaşılıyorsa ve işçi ihtirazi kayıt ileri sürmemiş ise, daha fazla mesai ve genel tatil çalışması yapıldığı ileri sürülemez. İş yerinde üst düzey konumunda bulunan işçiye görev ve sorumluluğun gerektirdiği ücretin ödenmesi durumunda ayrıca fazla çalışma ücretine hak kazanılması mümkün değildir. Ancak, üst düzey yönetici işçinin bulunduğu yerde kendisine talimat veren bir amir veya şirket ortağı bulunuyorsa, bu durumda fazla çalışma talep hakkı doğar. Fazla mesai ve genel tatil ücret alacakları 5 yıllık zaman aşımına tabidir.

Bazı işverenler işçiye sundukları iş sözleşmelerinde, fazla çalışma ücretinin ödenen ücretin içinde olduğuna ilişkin hükümler koymaktadır. Uygulamada ve Yargıtay içtihatlarında bu tür sözleşmeler kabul edilmektedir. Bu durumda Hizmet sözleşmesinde işçiye ödenen aylık maktu ücrete fazla çalışmanın da dahil olduğu öngörülmüş ise; işçi yılda 90 gün ve 270 saati aşan çalışmalar için fazla mesai ücreti isteyebilir. Ancak, asgari ücret üzerinden düzenlenmiş bir ücret bordrosunda fazla mesai ücretinin ödenen ücretin içinde olduğuna ilişkin hüküm hayatın gerçekleriyle bağdaşmayacağı açıktır.

İşçilerin fazla mesai ve genel tatil günlerinde çalışma için muvafakat etmeleri gereklidir. Fazla mesai ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak, genel tatillerde çalışma için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Fazla mesai ihtiyacı olan işverence bu onay her yılbaşında işçilerden yazılı olarak alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. İşveren, fazla mesai ve fazla sürelerle çalışma yaptırdığı, genel tatillerde çalıştırdığı işçilerin bu çalışma saatlerini gösteren bir belge düzenlemek, imzalı bir nüshasını işçinin özlük dosyasında saklamak zorundadır. İşçilerin işlemiş olan fazla mesai ve fazla sürelerle çalışma ücretleri normal çalışmalarına ait ücretlerle birlikte, İş Kanunu uyarınca ödenir. Bu ödemeler, ücret bordrolarında ve ücret hesap pusulalarında açıkça gösterilir. Yıllık fazla mesai üst sınır 270 saattir. Bunun dışında işçinin rızası olsa dahil fazla mesai yapılması yasaktır. Fazla mesai veya fazla sürelerle çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan süreler yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır.

Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenmesi gereklidir. Örnek; maaşı 1000 TL olan bir işçinin günlük ücreti 33.33 TL’dir. (1000 TL / 30 gün = 33.33 TL) Bu ücretin günlük çalışma saati karşılığı 4.44 TL dir. (33.33 TL günlük ücret / 7.5 saat günlük çalışma süresi = 4.44 TL) Fazla mesai ücret alacağı bu saat ücretinin % 50 fazlası olarak hesaplanıp ödenmelidir. Buna göre ayda 40 saat fazla mesai yapan bir işçinin fazla mesai ücret alacağı 40 saat x 6.66 TL = 266,40 TL dir.

Genel tatil ücret alacağı ise 1 saat ücreti %100 zamlı yani 8.88 dir. Buna göre genel tatil günü çalışan bir işçi 7.5 x 8.88 TL 66.6 TL alır.

Avukat Sebahattin KONYAR

Güvenlik iş Sendikası

Hukuk Müşaviri

tercüman sitesi A7 Blok Daire 3 Cevzlikbağ İSTANBUL